Sáng hôm ấy, Văn phòng Trung ương Đảng gọi điện cho tôi, báo sẽ đến đưa tài liệu, phù hiệu dự Đại hội 8. Lúc đó, tôi mới biết mình đã trúng cử vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 8.
Một ngày giữa tháng 6-1993, anh Đỗ Quốc Sam, Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước (KHNN), bảo tôi: "Anh sẽ đi công tác châu Âu với Thủ tướng. Chuyến đi hơi dài, gần 2 tuần".
Tháp tùng Thủ tướng
Ông Võ Hồng Phúc tháp tùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong chuyến đi châu Âu năm 1993
Anh Sam đưa tôi xem quyết định về đoàn công tác của Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Thời gian đi: từ ngày 23-6 đến 11-7-1993. Sau khi đi châu Âu, đoàn sẽ sang Cuba.
Tôi băn khoăn: "Đi lâu quá, em sang Nhật với anh Sáu Khải (Phan Văn Khải) 10 ngày vừa về, nay lại đi 2 tuần nữa. Vừa mới lên phó chủ nhiệm được 6 tháng mà lại đi suốt. Anh xem cử ai khác được không?". Anh Sam dứt khoát: "Không được, vì công việc".
Tôi tiếp tục chuẩn bị lên đường tháp tùng Thủ tướng; xem lại tài liệu liên quan đến hợp tác kinh tế với Pháp, Đức, Bỉ, EC (Cộng đồng Châu Âu, đến tháng 11-1993 đổi thành Liên minh Châu Âu - EU) - những nơi Thủ tướng sẽ đến thăm và làm việc.
Ngày 23-6-1993, Thủ tướng Võ Văn Kiệt lên đường khai thông quan hệ với châu Âu. Đến Paris, đoàn dự tiệc chiêu đãi lớn của Chính phủ Pháp; ngày 24, 25, 26-6 là các cuộc hội đàm, làm việc với Thủ tướng Pháp và Thượng viện, Hạ viện cùng các cơ quan của chính phủ cũng như các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp.
Do quan hệ truyền thống, dù Việt Nam đang bị Mỹ cấm vận nhưng Pháp vẫn duy trì quan hệ nhất định với ta. Chuyến đi này của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã khởi động lại và phát triển mạnh hơn các mối quan hệ đã có.
Sáng 28-6-1993, đoàn chúng tôi rời Paris đi Hamburg - Đức, thăm cảng, nhà máy sản xuất máy bay của hãng Airbus rồi hôm sau bay về Bonn. Lễ đón Thủ tướng Võ Văn Kiệt diễn ra trang trọng, được Thủ tướng Helmut Kohl chủ trì vào trưa 29-6-1993.
Hai Thủ tướng đã thỏa thuận: Gia tăng viện trợ phát triển cho Việt Nam cùng với việc giải quyết vấn đề người lao động Việt Nam ở Đông Đức cũ, hợp tác về giáo dục - đào tạo; phát triển hợp tác đầu tư, thương mại...
Ông Võ Hồng Phúc trong một chuyến công tác nước ngoài
Chiều 30-6-1993, đoàn rời Bonn đi Brussels - Bỉ. Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã tiếp Bộ trưởng Hợp tác phát triển Bỉ rồi đi thăm nhiều nơi ở nước này. Đặc biệt, Thủ tướng đã có các buổi làm việc với những lãnh đạo EC, đạt được nhiều thỏa thuận cơ bản, đặt nền móng cho quan hệ hợp tác lâu dài giữa hai bên.
Chuyến đi của Thủ tướng năm 1993 đã khai thông quan hệ với toàn châu Âu. Với sự ủng hộ tích cực của EU, đặc biệt là Pháp và Đức, tháng 12-1993, Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam tại Paris đã đạt kết quả lớn. Một dòng vốn lớn từ chính phủ và tư nhân của các nước thành viên EU đã về Việt Nam. Một thị trường mới đã được mở rộng!
Ngay sau chuyến thăm của Thủ tướng, 2 đoàn đàm phán của Việt Nam và EU bắt đầu làm việc. Gần 2 năm sau, Hiệp định khung về hợp tác (FCA) giữa Việt Nam và EU được ký kết vào ngày 17-7-1995, tạo cơ sở pháp lý cho nhiều thỏa thuận sau này để mở rộng quan hệ hợp tác toàn diện giữa hai bên.
Việc đạt được thỏa thuận để ký FCA là một bước đi gian truân qua nhiều vòng đàm phán. Sau một buổi đàm phán vòng cuối ở Brussels, tôi gọi điện xin ý kiến chỉ đạo của Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm. Anh Cầm đồng ý với phương án thỏa thuận với bạn nhưng dặn dò: "Đây là vấn đề phức tạp, cậu phải xin ý kiến bên Đảng, tốt nhất là báo cáo trực tiếp với anh Đỗ Mười".
Tối đó, khi xong việc giao tiếp tại Bỉ đã 22 giờ - tức mới 3 giờ sáng ở Hà Nội - nhưng tôi vẫn gọi điện về xin ý kiến Tổng Bí thư Đỗ Mười. Tôi biết mỗi đêm cụ chỉ ngủ khoảng 3 giờ; rạng sáng đã ngồi vào bàn làm việc, đọc tài liệu, sách báo và rất thích có người gọi điện báo cáo công việc vào lúc đó.
Tổng Bí thư bắt máy ngay. Sau khi hỏi han tình hình đàm phán rất cặn kẽ, cụ đã đồng ý với phương án của chúng tôi…
"Trung tá rồi!"
Năm 1995 là năm chuẩn bị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 8. Chúng tôi lại chuẩn bị cho đại hội theo đúng chức năng của Ủy ban KHNN: tham gia thực hiện các báo cáo.
Khoảng đầu năm 1995, Văn phòng Ủy ban KHNN có một việc nhạy cảm phải xử lý. Số là năm 1984, ủy ban làm thêm nhà mới nối tiếp ngôi nhà chính, phải lấp một cái giếng lớn. Sau khi nhà làm xong vài năm thì có một số người đột tử, đa phần là người làm việc ở các phòng tại khu nhà mới. Nhiều người lo lắng, bàn nhau phải làm lễ "khai thông lại long mạch" chỗ cái giếng bị lấp…
Tôi báo cáo việc này với chủ nhiệm Đỗ Quốc Sam. Anh đắn đo suy nghĩ hồi lâu rồi chậm rãi: "Việc này rất nhạy cảm. Không làm thì anh em không yên tâm nhưng lúc này anh cần tránh xa. Nói riêng với anh, kỳ này chúng tôi dự kiến giới thiệu anh vào Ban Chấp hành Trung ương, ông Mười (Đỗ Mười), ông Sáu Dân (Võ Văn Kiệt), ông Sáu Nam (Lê Đức Anh) rất ủng hộ. Vì vậy, anh phải giữ gìn".
Đến lúc đó, tôi mới biết mình đang được xem xét để giới thiệu vào Ban Chấp hành Trung ương.
Suốt cả sự nghiệp, ông Võ Hồng Phúc chỉ gắn bó với cơ quan duy nhất: Bộ Kế hoạch - Đầu tư (trước đó là Ủy ban Kế hoạch Nhà nước)
Tháng 10-1995, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) được thành lập trên cơ sở sáp nhập Ủy ban Nhà nước về hợp tác - đầu tư với Ủy ban KHNN. Những phó chủ nhiệm như chúng tôi được đổi gọi là thứ trưởng.
Tháng 4-1996, tôi tham gia đoàn đại biểu Đảng bộ Bộ KH-ĐT dự Đại hội Đảng bộ Khối các cơ quan kinh tế Trung ương. Sau đại hội, gặp tôi đi họp hay dự hội thảo, mấy người bạn bảo: "Ngôi sao đang lên". Tôi đùa: "Có mà sao băng"!
Sau đó ít lâu, khoảng cuối tháng 5-1996, nhiều người rỉ tai nhau kỳ này Bộ KH-ĐT được giới thiệu 4 người vào Trung ương, trong đó có tôi. Tôi nghĩ mỗi bộ nhiều lắm là 2 người, làm sao trúng cử cả 4 được.
Theo thông báo, Đại hội 8 khai mạc sáng 28-6-1996. Tôi không phải là đại biểu dự đại hội nên vẫn đi làm bình thường. Khoảng 1 giờ sáng 26-6, tôi đang ngủ ở nhà thì có tiếng chuông điện thoại bàn. "Ai đấy?" - tôi cầm máy, giọng không khỏi có chút bực bội. Đầu dây bên kia có tiếng nói: "Trung tá rồi, trung tá rồi!". "Biết rồi, là ông Đỗ Trung Tá - VNPT chứ gì? Có việc gì thế?". Đầu dây bên kia: "Trung tá rồi, ngược lại đi", rồi dập máy!
Sáng sớm hôm sau, tôi có điện thoại từ Văn phòng Trung ương Đảng gọi báo văn phòng sẽ đến đưa tài liệu, phù hiệu dự Đại hội 8 và giấy mời để tham gia phiên họp thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương. Lúc đó, tôi mới biết mình đã trúng cử vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 8.
Khi đến họp Ban Chấp hành Trung ương, gặp tôi, anh Đỗ Trung Tá cười trêu: "Bình thường thì thông minh lắm, sao hôm qua lại chậm hiểu "trung tá - ta trúng" thế!".
"Bộ trưởng - tour guide".
Sau chuyến tháp tùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Paris và Brussels đã trở thành những điểm đến quen thuộc của tôi trong nhiều năm tiếp theo, cho đến tận năm 2011 - khi thôi làm Bộ trưởng KH-ĐT, với các chuyến đi đàm phán viện trợ phát triển và xúc tiến đầu tư.
Đi nhiều thành quen, đến mức tôi thuộc đường và quen biết những nơi đó. Nhiều lúc, tôi trở thành người dẫn đường bất đắc dĩ. Anh em đi cùng thường gọi vui tôi là "bộ trưởng - tour guide" (hướng dẫn viên du lịch)!
(*) Tựa do Báo Người Lao Động đặt
