Sử dụng hiệu quả lòng đường, vỉa hè

Ông Nguyễn Nên - ngụ đường Nguyễn Trãi, phường Nguyễn Cư Trinh, quận 1, TP HCM - sáng nào cũng giữ thói quen dậy sớm, mở cửa cho thoáng và đứng tập thể dục tại chỗ. Vỉa hè trước cửa nhà rộng đến 4 m nhưng theo ông, phần lớn thời gian trong ngày bị người buôn bán lấn chiếm, không còn chức năng đi bộ.

Lộn xộn

Ông Nên cho hay tình trạng lấn chiếm lòng đường, vỉa hè xảy ra nhiều năm. Không chỉ đường Nguyễn Trãi, các tuyến kế cận cũng vậy. "Vỉa hè là của chung nhưng ai cũng nghĩ trước nhà mình thì mình có quyền nên tùy tiện chiếm dụng. Họ kê bàn ghế, đặt bảng hiệu tràn lan, người đi bộ bị đẩy xuống lòng đường, rất mất an toàn" - ông Nên lo ngại.

Lòng đường, vỉa hè ở một đoạn đường Nguyễn Trãi tại quận 1, TP HCM. Ảnh: ÁI MY

Chung tâm trạng, chị Trần Yến Nhi - sống trên đường Lê Văn Sỹ, quận 3 - cho biết trước nhà chị từ lâu đã không còn khái niệm vỉa hè, lòng đường cũng bị "xà xẻo". Từ sáng đến khuya, nhiều đoạn lô nhô điểm buôn bán với bàn ghế lộn xộn. Chị Nhi cho rằng nếu việc quản lý tốt, chắc chắn không có chuyện nhếch nhác này.

Theo ghi nhận, lòng đường, vỉa hè biến thành nơi buôn bán, chỗ để xe… ở TP HCM là hình ảnh quen mắt đến ngán ngẩm.

Ở các trục đường như Cách Mạng Tháng 8, Nguyễn Thị Minh Khai (quận 3); Cộng Hòa, Trường Chinh (quận Tân Bình); Phạm Văn Đồng, Phan Văn Trị (quận Gò Vấp)... là những nơi có vỉa hè rộng trên 5 m và "hàng rong", quán cóc không đếm xuể.

Những tuyến đường hẹp hơn như Nguyễn Trãi, Nguyễn Chí Thanh (quận 5); Ung Văn Khiêm, Nơ Trang Long (quận Bình Thạnh); Lê Văn Việt, Đỗ Xuân Hợp, Hoàng Diệu 2 (TP Thủ Đức) cũng không "kém cạnh" khi bị để xe máy, đặt bảng hiệu.

Cân bằng lợi ích

Để quản lý tốt lòng đường, vỉa hè, mới đây, UBND TP HCM đã ban hành Quyết định 32/2023. Theo đó, từ ngày 1-9, TP HCM thu phí sử dụng tạm thời một phần lòng đường, hè phố tại những nơi đủ điều kiện. Sở GTVT đang phối hợp với các bên liên quan xây dựng mức phí cụ thể, báo cáo UBND trước khi trình HĐND TP HCM quyết định.

Hình ảnh về đêm trên đường Nguyễn Văn Bá, TP Thủ Đức. Ảnh: ANH VŨ

Theo dự thảo Đề án thu phí lòng đường, hè phố do Sở Giao thông Vận tải (GTVT) xây dựng, mức phí dự kiến áp dụng theo 5 khu vực trong thành phố. Dự kiến, nguồn thu dùng tạm lòng đường, vỉa hè khoảng 1.522 tỉ đồng/năm.

Luật sư Trương Văn Tuấn, Văn phòng Luật sư Trạng Sài Gòn, cho biết trước đây, Quyết định 74/2008 của UBND TP HCM nghiêm cấm hành vi, hoạt động ảnh hưởng đến lòng đường, vỉa hè. Quyết định 32/2023 thay thế sẽ tạo điều kiện cho người dân sử dụng lòng đường, vỉa hè hợp pháp. Theo luật sư Tuấn, Quyết định 32 là hợp lý, hợp tình. Nhà nước có khoản ngân sách để tu sửa, tôn tạo vỉa hè; còn người dân được đáp ứng nhu cầu tận dụng nơi này.

Luật sư Trương Văn Tuấn cho rằng cần cân nhắc lợi ích của người đang quản lý và người sử dụng lòng đường, vỉa hè; việc ưu tiên thế nào nên rõ ràng. Ngoài ra, Quyết định 32 cần được nhanh chóng phổ biến sâu rộng trong dân để thu hút nhiều hơn sự hưởng ứng.

Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật, cũng đánh giá thu phí sử dụng lòng đường, vỉa hè ở TP HCM là chính sách có thể mang lại hiệu quả cao trong quản lý và thành phố thêm được các khoản tiền vào ngân sách.

Lòng đường Đặng Thái Thân, quận 5 được dùng cho cả người đi bộ lẫn xe cộ. Ảnh: ANH VŨ

Góp ý, luật sư Diệp Năng Bình cho rằng không thể thu phí theo kiểu truyền thống mà cần thiết xây dựng hệ thống thu phí hiện đại, minh bạch và công bằng, bảo đảm không gây phiền hà cho người dân cũng như doanh nghiệp, tiểu thương kinh doanh liên quan đến lòng đường, vỉa hè.

Sau khi chính thức thu phí, nên có sự giám sát và kiểm tra chặt chẽ của các cơ quan chức năng để ngăn chặn các hành vi lạm dụng, gian lận hoặc trốn tránh thu phí. Ngoài ra, nên xây dựng những cơ chế và chính sách để sử dụng hiệu quả nguồn thu, cải thiện môi trường đô thị, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

"Cần thường xuyên lấy ý kiến người dân để đánh giá hiệu quả của việc thu phí, bảo đảm tính minh bạch và hợp lý khi thực hiện chính sách thu phí trên thực tế" - luật sư Diệp Năng Bình đề xuất.

Nhếch nhác bãi xe quanh bệnh viện

Tháng 5-2023, Sở GTVT TP HCM đề nghị Sở Y tế vào cuộc giải quyết vấn đề gửi xe tại các bệnh viện trên địa bàn. Theo đó, các bệnh viện đang sử dụng vỉa hè làm bãi giữ xe 2 bánh cần khẩn trương hoàn trả phần vỉa hè cho người đi bộ.

Bên hông Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: ANH VŨ

Những ngày cuối tháng 7-2023, phóng viên ghi nhận vỉa hè hàng loạt tuyến đường bên cạnh Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược, Bệnh viện Hùng Vương (quận 5), Bệnh viện Mắt TP HCM (quận 3)... vẫn bị chiếm dụng, dựng rào chắn làm nơi trông giữ xe máy. Người bệnh, người đi bộ bị đẩy xuống lòng đường.

Trên đường Đặng Thái Thân (phường 11, quận 5), bên cạnh Trường Đại học Y Dược, cả hai vỉa hè dài khoảng 300 m bị bãi để xe máy chiếm trọn. Trước cổng Bệnh viện Chợ Rẫy, đoạn từ đường Nguyễn Chí Thanh đến Thuận Kiều là dãy rào chắn dài gần 1 km lấn phần lớn vỉa hè, bên trong là điểm giữ xe máy. Chưa kể, hàng rong thì tràn ra đường.